Door COVID-19 was thuiswerken binnen no time het devies voor kantoormensen. Met behulp van technologie en digitale tools en apps heb ik het in mijn dagelijkse werkzaamheden en als bestuurslid bij de Lighthouse Club aardig weten te redden het afgelopen jaar. Toch waren daar ook de momenten van frustratie. Een Teams meeting waarbij geluid of beeld niet doorkomt, een document dat je on screen wil delen, maar op de een of andere manier zien je mede vergadergenoten het niet…Op zich klein leed en vaak via een work around te omzeilen. Maar achter de kleine ongemakken gaat een grotere uitdaging schuil, namelijk die van digitale adoptie en data gedreven werken. Fijn dat er meer mogelijkheden zijn, maar zetten we het wel goed in? Zijn we niet doorgeslagen in de ‘verdataficering’, zodat het weer onbegrijpelijk wordt?

Kleine ongemakken of grotere uitdaging?
Het afgelopen jaar is de noodzaak tot digitale adoptie in sneltreinvaart gegroeid, maar dat wil niet zeggen dat het werken met en vertrouwen op digitale tools voor bijvoorbeeld brainstorm en presentatie, spreadsheets en dashboards door iedereen wordt omarmd. We hebben meer van deze digitale tools en data tot onze beschikking dan ooit en tegelijkertijd wordt de uitdaging groter om iedereen aangehaakt te houden. Door de beperkingen rondom fysieke nabijheid bestoken we onze collega’s met presentaties, dashboards geven we iedereen toegang tot data en inzichten via handige tools. Noodgedwongen moeten we meer met elkaar via een scherm delen. Hoe je moet omgaan met die data en visualisaties, daar hebben we het nog te weinig over. Bijvoorbeeld: als we een mooi vormgegeven grafiek zien, dan hebben we al snel het gevoel dat we ergens controle over hebben. Maar interpreteren anderen deze informatie op dezelfde manier als jijzelf? Een grafiek zonder uitleg leidt tot miscommunicatie. Of een grafiek met rapportcijfers met als aanduiding ‘evaluatie co-makers’ kan twee dingen betekenen: hoe tevreden jij over je co-makers bent of hoe tevreden je co-makers over jou zijn.

Maak het simpel
Er ligt een enorme kans om komend jaar digitalisering en data gedreven werken op een hoger niveau te brengen Data wordt vaak de ‘nieuwe olie’ genoemd, maar zoals Toucan Toco al fijntjes opmerkte: we laten automobilisten (eindgebruikers van data) tanken bij de raffinaderij in plaats van bij een benzinestation. Het kan niet de bedoeling zijn dat we een relatief eenvoudige, dagelijkse bezigheid ingewikkelder maken. Dicht bij de belevingswereld van de eindgebruiker en de praktijk blijven is dus ultiem belangrijk. Wil je bijvoorbeeld sturen op minder afval in je productie, dan moet je  inzichten over materialen en volumes niet wegstoppen in een ingewikkeld dashboard voor financieel deskundigen via een portal waarop je apart moet inloggen buiten de Office365 werkomgeving. Begin bijvoorbeeld klein met een paar cijfers in een tabel of een simpele grafiek en een heldere uitleg die iedereen op zijn smartphone via de mail kan binnenhalen. Het coronadashboard van de Rijksoverheid is een goed voorbeeld van hoe je iets simpel, duidelijk en laagdrempelig kunt overbrengen.

Laat ruimte voor discussie
De predikers van digitalisering en data gedreven werken hebben nog een taak voor zich liggen. Algoritmes zijn niet ‘heilig’ en er moet ruimte blijven voor de context; dingen moeten bespreekbaar blijven om misinterpretaties te voorkomen. Ongelukkige voorbeelden uit de media zijn er genoeg, met als verdrietige casus het handelen van de Belastingdienst aangaande de kinderopvangtoeslag. Ongewild kregen honderden ouders de stempel (potentiële) ‘fraudeur’. Wat als we enkel op basis van data-analyse gaan bepalen welk type huisvesting je als woonconsument uit een specifieke ‘doelgroep’ kunt betalen en wat voor ontwerp daarbij past? Wat als we daar juist groepen woningzoekenden mee uitsluiten? Net zoals we als bouw- en vastgoedsector steeds meer maatschappelijk bewust zijn, moeten onze data ook ‘woke’ zijn. Met een te luchtige opvatting van data gedreven werken sturen we mogelijk onbedoeld op ongelijkheid. Creëer ruimte voor interpretatie, voor het gesprek, voor een gedegen analyse; van ontwerpers, bouwers en co-makers tot en met eindgebruikers.

De échte digitale transformatie
Digitale transformatie is zoveel meer dan het digitaliseren van je werkzaamheden, het gebruikmaken van nieuwe technologie en het zwaarder inzetten op data-analyse. De echte digitale transformatie staat of valt bij het anders leren kijken en interpreteren. En oog houden voor menselijkheid. Laten we van 2021 een echt digitaal-inclusief jaar maken!

Leontien de Waal, Manager Continu Verbeteren bij Van Wijnen, bestuurslid Lighthouse Club Nederland en lid departement Utrecht